Avontuurlijke meiden in kinderboeken
Kinderen leren door te kopiëren, bijvoorbeeld door een kinderboek te lezen met een avontuurlijke heldin in de hoofdrol. Angela van de Rijt zocht uit wat de leukste kinderboeken zijn voor haar dochter. Ook voor volwassenen!
“Mama, ik kan dat niet. Kom nou, het is koud.”
Ik hoor haar wel maar luister niet. Een beetje zoals naar de stilte in het bos op deze winterse dag. Voorzichtig zet ik mijn voet op de volgende tak. Het hout is glad door de regen, algen en mos, mijn schoenen totaal ongeschikt om in bomen te klimmen. De bast heeft diepe groeven waarin mijn vingers grip vinden terwijl ik me omhoogtrek. Een kriebel fladdert naar mijn tenen, hoogte lijkt altijd groter van boven. Dan bereik ik de plek waar de stam in vier dikke takken splitst. Vanaf de grond leek het een prachtig kraaiennest. Dat is het ook. Een nat kraaiennest, dat wel, maar met een geheim uitzicht tussen de kale takken door. Ik hurk, de boom wiegt loom in een zucht wind, het knisperende geluid van zijn laatste droge blaadjes overstemt de stilte. Dan hoor ik mijn dochter: “Mam, kijk eens hoe hoog ik al ben!” Een grote glimlach en een snoet met groene vegen als ze het kraaiennest in klimt.
Rolmodel
Mijn dochter die naar het kraaiennest klimt: als moeder had ik al snel door dat kinderen leren door te kopiëren, ook uit boeken. Je kunt iets triljoen keer vertellen, maar als er geen voorbeeldpersoon is die het gewenste gedrag laat zien kun je je stem beter sparen.
En blijkbaar gaat dit nog een laag dieper: kinderen vormen al op jonge leeftijd een beeld van hun rol in de samenleving naar voorbeelden in hun omgeving, boeken en tv. Onderzoek gepubliceerd in Science toont aan dat stereotypering via deze kanalen ervoor zorgt dat meiden van 6 jaar al beginnen te geloven dat ze minder getalenteerd zijn dan jongens.
Kinderboeken
Het is Max, de koning van de Maximonsters, Peer Gynt die ontsnapt aan de bergkoning en Jip die net stoerder is dan Janneke. Ondertussen ligt Doornroosje 100 jaar beeldschoon te zijn tot haar dappere prins zich een weg baant door de doornenstruiken en haar wakker kust.
Kinderen, jongens en meisjes, worden door verhalen gevoed met ideeën over wat hun rol in de samenleving zou moeten zijn: jongens redden de wereld, veroveren een meisjeshart, vergaren eeuwige roem terwijl meiden blozend smachten naar de liefde van de held en roddelend theedrinken in een mooie roze jurk met glitters. Het is niet iets van vroeger, en ook niet enkel perceptie, zoals dit onderzoek van Guardian aantoont.
Pareltjes
Toch zijn er pareltjes, dus laten we die koesteren. Hieronder vijf favoriete boeken van mijn dochter en zoon met daarin avontuurlijke dappere meiden:
Pippi Langkous is een fantastisch rolmodel voor avontuur en zelfvertrouwen. Of om met Pippi’s woorden te spreken:
”Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.”
Astrid Lindgren schreef de verhalen over de avonturen van Pippi in 1945, en er zijn na die tijd nog vele series, films, toneelstukken en (strip)boeken uitgebracht waarin Pippi de hoofdrol speelt. Dat haar populariteit generaties overleeft kan geen verrassing zijn: ze is immers het sterkste meisje ter wereld, woont met haar aapje en paard in een huis dat Villa Kakelbont heet en heeft een kist vol goud waarmee ze regelmatig alle kinderen in het dorp op snoep trakteert.
Ronja de roversdochter, nog een boek van Astrid Lindgren met een avontuurlijk en eigenzinnig meisje in de hoofdrol. Het boek volgt Ronja van geboorte tot tienerjaren. Van haar eerste verwondering dat de wereld groter is dan de burcht van Mattis tot de ontdekking dat haar ouders ook maar mensen zijn. Het boek is daardoor geschikt voor kinderen van alle leeftijden, het groeit mee met de belevingswereld en ze zullen er zo steeds iets nieuws in ontdekken.
“En in de dagen die volgden deed Ronja niets anders dan oppassen voor wat gevaarlijk was en proberen niet bang te zijn. Ze moest zorgen dat ze niet in de rivier viel, had Mattis gezegd. Daarom huppelde ze naar hartenlust over de glibberige stenen aan de oever van de rivier. Precies op de plek waar die het allerergst tekeerging. Het had geen zin het bos in te lopen als je moest leren oppassen voor de rivier. Nee, dat moest je juist bij de allergevaarlijkste watervallen oefenen!”
anMus en kapitein Kwaadbaard is een serie geschreven door Kevin Hassing. Deel 4, de wraak van de furie, is uitgebracht in november 2023. Mus is een buitenbeentje die piraten verslaat, op jacht gaat naar een verschrikkelijk zeemonster en meedoet aan een legendarisch maar levensgevaarlijk toernooi. Ze is best weleens bang, maar ook super dapper en avontuurlijk. Daarnaast verzamelt ze een groep excentrieke vrienden om zich heen wat zorgt voor een grappig en boeiend geheel.
Lot & de draak is een prentenboek geschreven door Monique van der Zanden. Het vertelt het verhaal van het Drakenfeest, van oorsprong een oogstfeest, en hoe de eigenzinnige dochter van de smid besluit niet (te) bang te zijn voor een draak die haar stadje aanvalt. Ze wint de vriendschap van het vuur blazende beest en redt zo het stadje van zijn ondergang.
De avonturen van Alice in Wonderland: Lewis Carroll beschreef de belevenissen van Alice in 1865 en het avontuurlijke en nieuwsgierige karakter van het meisje was in die tijd ongehoord. Kinderboeken moesten kinderen belangrijke levenslessen bijbrengen, de absurde avonturen van Alice pasten duidelijk niet in dat straatje. Maar, zoals de Hertogin in het boek duidelijk maakt:
“Tut, tut, kind… alles heeft een moraal, je moet hem alleen maar vinden.”
Meer avontuurlijke jeugdboeken vind je hier.